هرآنچه که باید در مورد ضدیخ دانست

فروش خودرو، با فرا رسیدن فصول سرد سال، استفاده از ضدیخ در خودروها افزایش می یابد متاسفانه در کشور ما بیش از 70% از رانندگان به نقش کلیدی ضد یخ و شست و شوی رادیاتور خودرو کمترین توجهی نمی کنند و متحمل خسارات سنگینی می شوند.

البته بعضی از تولید کنندگان ضد یخ نیز اطلاعات کمی در مورد محصولاتشان و کاربردآن و چگونگی مصرف آن در اختیار دارندگان خودرو و مصرف کنندگان قرار می دهند. تا 50 سال پیش از آب به عنوان سیال خنک کننده در سیستم های خنک کننده خودرو استفاده می شد. اما آب در عین حال که از لحاظ انتقال حرارت بسیار خوب و مناسب است از برخی جنبه ها دارای نقایص بسیار بارزی می باشد به ویژه در سیستم خنک کننده موتورهای جدید لذا سازندگان خودرو مخلوطی از آب و ضد یخ به نسبت 50 - 50 توصیه می کنند. علت این توصیه این است که آب به تنهایی نقطه جوش نسبتا پایینی دارد به این معنا که در دمای بالا ی کارکرد موتور به جوش می آید و همچنین نقطه انجماد بالایی دارد یعنی در سرما زود یخ می بندد و از همه مهمتر باعث پوسیدگی و زنگ زدگی قطعات رادیاتور و بدنه موتور می شود. در این نوشتار به شرح نکاتی مهمی پرداخته­ایم که برای انتخاب و مصرف ضدیخ باید در نظر گرفت.

بطور کلی سیال خنک ­کننده موتور که به ضدیخ معروف است علاوه بر جلوگیری از انجماد مایع موجود در رادیاتور، از خوردگی قطعات و قسمت­های مختلف درگیر در سیستم خنک­کننده ممانعت کرده و ضمنا موجب جلوگیری از جوش ­آوردن موتور می­گردد. بنابراین بر خلاف تصور موجود، لازم تا این مایع در تمام فصول درون رادیاتور خودرو باشد. خصوصیات زیر از جمله مهم­ترین مشخصات یک سیال خنک کننده استاندارد برای موتور محسوب می­شود:

• نقطه جوش بالا
•  نقطه انجماد مناسب و قابل کنترل
•  خورندگی کم
•  انتقال حرارت بالا
• پایداری شیمیایی بالا
• قابلیت اختلاط با آب مناسب
• عدم آتش­گیری و سمیت کم
• سازگاری با محیط زیست و سرعت تجزیه مناسب توسط میکروب­ها
• قیمت مناسب

ساختار ضد یخ

سیال ضدیخ از ترکیب یک سیال پایه که معروف­ترین آنها مونو اتیلن گلیکولMono Ethylene) Glycol) نام دارد با مواد افزودنی جلوگیری کننده از خوردگی، زنگ زدگی، کف کردن و بهبود کیفیت، در کنار آب و رنگ تشکیل شده است. به طور کلی اجزای تشکیل دهنده سیال خنک کننده موتور عبارتند از: سیال پایه، بازدارنده­های ضدخوردگی، مواد ضدکف، آب و رنگ مخصوص که این رنگ بسته به سلیقه و استاندارد هر سازنده متفاوت است.

همانطور که گفتیم یکی از وظایف اصلی ضدیخ، جلوگیری از خوردگی در اجزای موتور است. علاوه بر این ضدیخ همزمان با دفع حرارت تولید شده، تعادل حرارتی را در کل موتور برقرار می کند و همچنین ظرفیت حرارتی آب را افزایش داده و ترکیبات موجود در آن از تشکیل رسوبات ناشی از املاح آب در داخل موتور و رادیاتور جلوگیری می­کند.

استفاده از آب خالص برای انتقال حرارت داخلی موتور به رادیاتور، مشکلاتی را در پی دارد. برای مثال با توجه به نقطه انجماد (صفر درجه سانتیگراد) و نقطه جوش (یکصد درجه سانتیگراد)، آب در دماهای بسیار کم یا بسیار زیاد، کاربرد خود را به عنوان مایع خنک کننده از دست می­دهد و از طرف دیگر در شرایط کارکرد دمایی موتور، به اندازه­ای گرم می شود که در قطعات مختلف، موجب بروز خوردگی می­گردد. خوردگی­های سیستم خنک­کننده عبارتند از:

• مس و آلیاژهای آن (موجود در رادیاتور)
• آلومینیوم و آلیاژهای آن (واتر پمپ و رادیاتورهای جدید)
• چدن (موجود در پوسته موتور)
• فولاد (پیچ ها و برخی قطعات فولادی)
• لحیم (موجود در رادیاتور)
• لاستیک ها (در بخشهای انتقال)

ضدیخ استاندارد به گونه­ای تهیه می­شود که اثر نامطلوب روی قطعات یاد شده ندارد و به دلیل اهمیت حفظ موتور از خوردگی، در تمام طول سال مورد استفاده قرار می­گیرد. به همین جهت تولیدکنندگان این ترکیب شیمیایی، آن را به عنوان «ضدیخ، ضدجوش و ضدخوردگی» می شناسند.

ضدیخ ها از نظر کیفی به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:

۱- ضدیخ­های پایه معدنی: عمده ترین نوع ضدیخ موجود در بازار و پرمصرف ترین آن است و زمان کارکردشان در موتور حداکثر دو سال است.  محصول ضدیخ ایرانول AF-Gدر این گروه قرار دارد.

۲- ضدیخ­های پایه آلی: به دلیل نوع مواد افزودنی مورد استفاده در آنها، دارای طول عمر طولانی­تر و سازگاری بیشتر با قطعات مختلف موتور نسبت به ضدیخ­های معدنی هستند. محصول ضدیخ ایرانول Hyperدر این گروه دسته­بندی می­شود.

توصيه‌هايي در مورد پركردن سيستم خنك‌كننده و سرويس ضروري آن

1- قبل از تعويض و استفاده از محلول جديد ضديخ، مسير و مجاري سيستم خنك‌كننده، بايد بازرسي و در صورت نياز سرويس شود.

2- هنگامي كه موتور داغ است هرگز درپوش رادياتور را بر نداريد زيرا سيستم خنك‌كننده تحت فشار است هنگامي كه موتور سرد شد درپوش را با احتياط به اندازه يك دور بازكنيد چنانچه در اين هنگام مايع خنك‌كننده سرريز شد بلافاصله درپوش را محكم كرده و پس از اينكه سيستم خنك‌كننده سردتر شد آنرا بازكنيد.

3- قبل از استفاده از ضديخ خالص به نسبت مساوي با آب دي يونيزه (آب با سختي پايين) مخلوط كرده و سپس اضافه كنيد.

4- بهترين نسبت اختلاط يك به يك است.

5- وضعيت و مايع سطح مايع خنك‌كننده كنترل شود.

6- آزمون فشار براي شناسايي نشت انجام گيرد(هنگامه كه موتور سرد است انجام شود)

7- درپوش فشار و دهانه پركننده رادياتور بررسي شود.

8- در صورتي‌كه هنگام كار، موتور خيلي سرد و يا گرم مي‌شود ترموستات بررسي و در صورت لزوم با ترموستات پيشنهاد شده توسط توليدكننده تعويض شود.

9- استفاده از محلول ضديخ مناسب و نصب ترموستات مناسب و سالم درتمام طول سال ضروري است.

نكات مهم در مورد ضديخ

• رنگ ضد يخ ربطي به كيفيت آن ندارد.
• همرنگ بودن ضديخ‌ها دليلي بر يكسان بودن كيفيت آنها نيست و نبايد به هم اضافه شوند
• در مورد رقيق‌سازي بايد به اطلاعات روي ظرف ضديخ عمل نمود.
• آب مصرفي در ضديخ بايد داراي سختي بسيار پاييني (دي يونيزه) باشد.
• ضديخ‌ها معمولا كف توليد نمي‌كنند
• مشاهده كف مي‌تواند به علت ورود هوا به سيستم مكش واتر پمپ باشد، در اين صورت بايد رادياتور را كاملا تخليه كرده و تمامي لوله‌هاي رابط و واشرها بررسي و نسبت به تعمير قطعات معيوب اقدام كرد.
• سطح سيال بايد كنترل شود.
• معمولاً كارهاي زير در اول هر بهار و پاييز بايد انجام شود:
• غلظت ضديخ- ضدجوش را كنترل كنيد كه از حداقل ضروري (متناسب با تغييرات دماي هوا) كمتر نباشد.
• اندازه و شرايط ضديخ را بررسي نماييد. در صورت كثيف بودن يا داشتن مواد ناشي از زنگ زدن فلزات آن را عوض كنيد.
• دستگاه را براي اطمينان از عدم وجود نشتي، تحت فشار (ترجيحاً وقتي ضديخ سرد است) آزمايش كنيد.
• در پوش و لوله متصل به در پوش رادياتور را بازرسي كنيد.
• لوله‌ها را بازبيني كرده و محل اتصال لوله‌ها را محكم كنيد.
• تسمه پروانه‌ها را از لحاظ سالم بودن و كشش صحيح، كنترل كنيد.
• در صورتي كه دماي آب رادياتور بيش از حد گرم يا سرد مي‌شود، ترموستات را كنترل كنيد.

نكته مهم: آب مصرفي جهت رقيق سازي مايع خنك‌كننده بايد سختي كمي داشته تا رسوب نگيرد. هر1000 كيلومتر يا هفته‌اي يك بار بايد سطح سيال خنك‌كننده بازديد شود. زمان تعويض سيال خنك‌كننده در شرايط عادي معمولاً سالانه و يا پس از طي مسافت 30000 كيلومتر است، اما زمان‌هاي تعويض سيال در شرايط سخت رانندگي و بسته به شرايط، انجام مي‌شود. شرايط سخت عبارتند از: بكسل كردن، يدك كشيدن كمپ، استفاده از باربند در مسافت‌هاي طولاني، حركت در جاده‌هاي نمك پاشيده شده، خاكي، غبارآلود، طي كردن مكرر مسافت‌هاي كوتاه (كمتر از8 كيلومتر در هر نوبت رانندگي)، طي كردن مسافت‌هاي طولاني با سرعت‌هاي يكنواخت و پايين و دوره طولاني عدم استفاده از خودرو.